पोतराज

माझ माहेर पुण्यात, भवानी पेठेत , भवानी मातेच्या देवळाजवळ, आमच घर म्हणजे जुना वाडा होता, दगडी बांधकाम केलेला. घराला दरवर्षी दोन वेळा रंगकाम करायचा मोठा कार्यक्रम व्हायचा. आमचे दादा दोन दिवस आधी रंगवाल्याला बोलावून चुना , रंग वगैरे किती साहित्य लागेल, त्याची मजुरी वगैरे गोष्टी ठरवायचे.

रंगवाला म्हणजे एक माणूस यायचा , पांढरा पायजमा शर्ट घातलेला , काळा तुकतुकीत रंग , कपाळाला हळदीचा मळवट भरलेला असायचा . घरच्या पुढच्या चौकात झोपडपट्टी आहे, तिथे त्याचं घर होत , रंगकाम चांगल दोन तीन दिवस चालायच. रंगवाला छान गप्पा मारायचा , चहा , दुपारचं जेवण आमच्याकडेच असायचे.

आम्ही मूल बोलायचो त्याच्याशी, एकदिवस मला नक्की आठवत नाही , बहुदा आषाढ महिना असावा , आम्ही बहीण भावंडे शाळेतून येत होतो ,रस्त्यात काहीतरी वाजवल्याचा आवाज आणि जोरदार फटक्या सारखा आवाज आला, आम्ही सगळे धावत बघायला गेलो, बघतो तर काय तो आमचा रंगवाला होता. उघड्या अंगाला तेल चोपडले होते, कमरेला रंगीबेरंगी कापडाचा स्कर्ट सारखे काहीतरी घातलेले , पायात चाळ. थयथया नाचत हातातील आसूड पाठीवर मारून घेत होता , सोबत त्याची बायको, तिच्या डोक्यावर देवाचा देव्हारा , गळ्यात वाजवायचे वाद्य .

लोक थांबत होते , काही जण पैसे देत होते , काही जण पीठ धान्य वाढत होते. आम्ही त्याला मामा मामा अशी हाक मारली त्यांन आम्हाला बघितलं, हसला , 'घरी जा रे पोरांनो लय येळ झाली, चला पाळा' त्याने आम्हाला हाकलून लावल. घरी जाऊन आम्ही आई दादांना सांगितलं, तो रंगवाला तिकडे चौकात फटके मारून घेत होता वगैरे. मग आम्हाला समजले , की तो पोतराज आहे, त्यांच्याकडे अशी परंपरा आहे . देवाची सेवा करून उरलेल्या वेळात तो मिळतील तशी रंगाची काम करून घर चालवायचा.

काही वर्षानी आमचा वाडा पडला , मोठी बिल्डिंग उभी राहिली, पुण्यातले ठीक ठिकाणचे वाडे पडले , आता कुणी चुना फक्कीचा रंग देत नाही. आता लस्टर पेंट , ऑइल बॉन्ड आणि काय काय मारतात भिंतींना . चित्रकाथा स्पर्धेचं पोतराजाच चित्रा बघितलं रंगवाला आठवला , आता काय करत असेल तो ,कस बर त्याचं पोट भरत असेल. की आता आधुनिक मंगळावर पोचलेल्या भारतात सुद्धा स्वतःला फटके मारून पोट भारायचच त्याच्या नशिबी असेल का ?

(बरच सत्य व थोडसं काल्पनिक)